Krym

Polwysep Krymski lezy w poludniowej czesci Ukrainy, od poludnia i zachodu go otacza Morze Carne, natomoast od wschodu Morze Azowskie.Obydwa morza lacza sie przez Ciesnine Kerczenska, ktora addziela polwysep Kerczenski (najbardziej na wschod wysunieta czesc Krymu) od PolwyspuTamanskiego, nalezacego juz do Rosj.Polwysep z ladem laczy sie przez waski, 8 km szerokosci Przesmyk Perekopski, a takrze przez sztucznie nasypane groble, po ktorym biegnie autostrada I linia kolejowa.

Powieszchnie Krymu to ponad 26 tys.km2.Najwieksze zatoki polwyspu nalezace do Morza Czarnego to: na zachodzie – Zatoka Karkinicka i zatoka Kalamicka, na wschodzie Zatoka Teodozyjska.Glowne zatoki polwyspu naleza do Morza Azowskiego to Zatoka Arabacka I Zatoka Kazantipska.

Charakterystyczna cecha Polwyspu Krymskiego jest wystepowanie gor w jego poludniowej czwsci, ktore rozciagaja sie zgodnie z ksztaltem wybrzeza.Reszte pol. Zajmuja nizinne stepy.Najwiekrze polwyspy Krymu(Polwysep Kerczenski I Tarchankucki) sa lekko pagorkowate.Podazajac z polnocy ku poludniu przez plaskie, monotonne stepy, mozna zauwazyc stopniowy wzrost wysokosci , az do samego wybrzeza, przy ktorym znajduja sie najwyzsze masywy gorskie,zwiekszone plaskimi szczytami(tzw.Jaltami, co w jezyku tatarskim oznacza po prostu “letnie pastwiska”).Gory Krymskie osiagaja dlugosc 150 km, ciagnac dlugosc zachodu od Balaklawy na polnocny wschoddo Teodozji.Wykazuja one specificzna budowe morfologiczna.Najwyzszym szczytem jest Roman-Kosz(1545m n.p.m.).

Krym obfituje w pieczary, groty, jaskinie i inne formy krasowe rozwijajace sie w podatnych na procesy wietrzenia skalach weglianowych.Na polwyspie naliczono 870 jaskin naturalnych.Wiekszosc z nich znajduje sie w masywach gorskich.Najbardziej znane sa masywy Kara-Dag, Aj-Petri i Czatyr-Dah.

Klimat polwyspu Krymskiego nierozlacznie zwiazany jest z oddzialywaniem morza i ladu.Jest jeszcze jeden bardzo waznyeliment: Gory Krymskie.To one sprawiaja, ze klimat, jak I wszystko inne w tym regionie, jest tak zroznicowany.

Otoz tutejszy klimat jet dwojakiego rodzaju.Wiekszosc powierzchni polwyspu znajduje sie pod dzialaniem suchych mas powietrza znad ladu.Takie warunki panuja w wewnatrzpolwyspu (na stepach).Ksztaltujesie tu latem suchy o gorocy klimat kontynentalny spotegowanyjeszcze bariera gorska na poludniu.Zima w tych regionachjest chlodniejsza (sriednia temp. w stychniu okolo 1C),a sumy opaduwmiesiecy zimowych i letnich sa bardzo wyrownane.Natomiast na poludniowym wybrzezu ta sama bariera powoduje panowaniecieplego, lagodniejszego za sprawa morza, klimatu srodziemnorskiego(w styczniu sriendia temp.az 4 C).

Maksymalnie sriednia temperatura powietrza w lecie (lipiec) wystepuje w Eupatorii i Symferopoliu i dochodza do 40 C.Tak wysokie temperatury w Eupatorii (miasto na wybrzezu) zwiazane sa najwiekrzym naslonecznieniem zachodniego wybrzeza.W lecie sriednie temp, sa stosunkowo wyrownane, poza rejonami gprskimi, dzie sa one z wiadomych wzgleduw nizsze.W zimie natomiast doskonale widoczny jest wplyw Gor Krymskich na poludnoiwym wybrzezu.Lagodza one klimat i powoduja, ze temperatury sa tu wyzsze.

Temperatura wody morskiej w okresie letnimnieznacznie sie zmienia,natomiast mozna zauwazyc znacne roznice w zimie.

Na Krymie wody jest zawsze za malo.Z powodu bardzo duzych upalow iI niewielkich opadow na polwyspie panuje permanentny deficit wody.W okresie letnim wiekszosc rzek I potokow na stepachniesie bardzo niewiele wody lub wrecz wysycha,powodujac,za mozna je nazwacokresowymi.Nawet najwieksza rzeka polwyspu, Salgir, radykalnie zmienia wyglad w zaleznosci od pory roku.Najwiekrze wodospady na polwyspie: Uczn-Su- 98 m wysokosci, znajdujacy sie w okolicach Jalty.Na calym wybrzezu, poza poludniowym odcinkiem przy gorach, wystepuja slome jeziora,najwiekrze to: J.Staroje, J.Krasnoje, J.Donuzlaw.Ciekawostka jest J.Donuzlaw, wcinajace sie ok.28 km w linii prostej w glab polwyspu.Jezioro to powstalo przez odciecie piaszczysta mierzeja zatoki morskiej, do ktorej doplywaly slodkie wody.

Z tego powodu wody tu wystepujacezmieniajaswoje zasolenie.W glebi polwyspu one slodkie I staja sie coraz bardziej slone w kierunku morza.

Polwysep Krymski zamieszkuje 2.633 ludzi, co stanowi 4,3 % wszystkich mieszkancow Ukrainy.Wieksza csesc ludnosci(68%) mieszka w miastach.najbardziej zaludnione jest wtbrzeze Morza Czarnego, od Sewastopolia do Teodozji.Stosunkowo slabo zamieszkany jest Polwysep Kerczenski oraz rowniny w Srodkowej czesci Krymu.Mimo iz Krym nalezy do Ukrainy, przewazajaca csesc jago mieszkancow stanowia Rosjanie(ok. 65 %), Ukraincy stanowia druga pod wzgledem wielkosci grupe,jest ich ponad (24 %) ogolu ludnosci.

Ochrona dziedzictwa kulturowego.Chronione miejsca i przedmioty weszly w sklad pakow historyczno-kilturowych lub historyczno-archeologicznych, badz tez stanowia ekspozycje muzeow albo zyskaly miano pamiatek architektury.Jest ich na Krymie bardzo duzo.Dziedzictwo kulturowe mozna podzielic na trzy kategorie: pamiatki po dawnych kulturach, dorobek ostatnich dwoch stuleci (malarstwo,rzezba,architektura I sztuka ogrodnicza) praz pamiatki zwizane z martyrologia.

Zapowiedniki:

Krymski Zapowiednik – w sklad rezerwatu wchodza najpiekniejszeczesci Gor Krymskich razem z najwyzszym szczytem Krymu- Roman-Kosz.

Zapowiednik Martian- jest zlokalizowany niedaleko Jalty,chroni sie tu resztki roslinnosci srodziemnomorskiej.

Jaltanski Gorsko-Lesny Zapowiednik- obejmuje poludniowo-zachodniej czesci Gor Krymskich i poludniowego wybrzeza.Chroni typowe gorskie ekosystemy, a przede wszystkom lasy sosny krymskiej.

Zakazniki- zajmuja mniejsza powieszchnie niz zapowiedniki.Do najwazniejszych zakaznikow Krymu naleza:

Zakaznik Arabacki- obejmuje nasade i czesc poludniowa Mierzei Arabackiej.Chroni sie tu dobrze zachowana roslnnosci stepawa.